..................Matmatika.............

Matematika ?sht? mbret?resh? e shkencave. Ajo merret me studimin e raporteve sasiore dhe cil?sore t? objekteve konkrete dhe abstrakte, si dhe me studimin e formave hap?sinore. Sipas Burbakist?ve (Nicolas Bourbaki) ajo ?sht? shkenc? q? studion relacionet dhe n? thelbin e saj ?sht? kuptimi i numrit. Matematika ?sht? shkenc? deduktive d.m.th p?rfundimet e saj jan? t? p?rgjithshme dhe t? sakta.

Fillimet e matematik?s humben n? thell?sit? e shekujve dhe ajo u shfaq si rezultat i v?shtrimeve dhe p?rvoj?s s? njer?zve n? p?rballje me problemet dhe nevojat praktike. Sistematizimi dhe p?rmbledhja e njohurive matematikore ka filluar relativisht von?. Kinez?t e lasht?, civilizimi i Ink?ve, pastaj n? Indi kishte nj? zhvillim t? konsideruesh?m t? matematik?s.

N? Greqin? antike matematika p?rjetoi nj? zhvillim t? papar? nga nj? plejad? e t?r? matematikan?sh si? jan?: Agorafobit?, Talesi, Platoni, Eudoksi, Euklidi, Arkimedi etj. Grek?t e vjet?r matematik?n e kuptonin n? sensin e gjeometris? dhe t? par?t ishin ata q? t? v?rtetat matematikore t? cilat ato i quanin teorema i v?rtetonin. Njohurit? matematikore t? grek?ve t? vjet?r m? von? i p?rvet?suan dhe i pasuruan arab?t t? cil?t quhen edhe themelues t? algjebr?s. P?rkthimet arabe t? veprave t? matematikan?ve grek? n? mesjet? dep?rtuan n? Evrop?.

Pastaj shtytjen dhe zhvillimin e matematik?s e mor?n n? dor? Evropian?t. N? k?t? periudh? mund t? p?rmendim Vietin, Cardanon, Fibonaccin etj. M? von? dol?n n? sken? Descartesi, Pascali, Leibnitzi, Bernoulli, Gaussi, Euleri etj. N? fund t? shekullit XIX David Hilberti nj? matematikan i shk?lqyer gjerman n? kongresin nd?rkomb?tar t? matematikan?ve t? mbajtur n? Paris n? vitin 1900 propozoi dhe i formuloi nj?zetetre (23) probleme matematikore t? cilat shekulli XIX ia le n? trash?gimi shekullit XX. Shum? prej k?tyre problemeve i preokupuan matematikan?t nga gjith? bota nj? koh? t? gjat? dhe shumica e tyre u zgjidh?n pas nj? pune t? palodhshme ku participuan nj? num?r i madh matematikan?sh nga gjith? bota.

Matematika n? dit?t e sotme p?rjeton nj? zhvillim marramend?s dhe ?sht? e shp?rndar? n? shum? deg? t? specializuara t? cilat jan? mjaft abstrakte. N? dit?t e sotme ?sht? e pamundur t? gjend?t nj? autoritet si Hilberti i cili t? ket? nj? pasqyr? t? p?rgjithshme p?r t? gjith? deg?t e matematik?s. Poashtu nuk u gjet nj? matematikan i cili n? fund t? shekullit XX t? propozonte probleme p?r shekullin XXI. Kjo ?sht? e kuptueshme sepse matematika si edhe t? gjitha shkencat tjera kan? p?rjetuar nj? zhvillim t? papar?.

Matematika n? interaksion me shkencat tjera e ndihmon zhvillimin e tyre por n? t? nj?jt?n koh? ajo edhe vet? pasurohet. Sot matematika ka dep?rtuar edhe n? ato deg? t? shkenc?s n? t? cilat deri para pak kohe as q? ishte e imagjinueshme. Matematika n? p?rgjith?si e mban karakterin e njer?zve t? cil?t e zhvillojn? at?. ?sht? i gabuesh?m mendimi i njer?zve p?r t? cil?t matematika ?sht? e pakuptueshme se n? matematik? nuk ka konteste dhe ?'do gj? ?sht? e qart?. Nd?rmjet matematikan?ve ka pik?pamje t? ndryshme p?r matematik?n. Fatmir?sisht kjo nuk do t? thot? se matematika nuk ka perspektiva t? ndritshme.
__________________