Kreativiteti dhe inteligjenca emocionale

--------------------------------------------------------------------------------

Hulumtimet kanë treguar që vetëm koeficienti i inteligjencës (QI) nuk është garanci për sukses në jetë.

Nga: Dr. Ali F. Iljazi

Andaj, sot për të siguruar zhvillim të "personit komplet" nevojiten QI e lartë dhe koeficient i lartë emocional (EQ). Këto dyja janë në lidhje të ngushtë.
Dobia e zhvillimit paralel të inteligjencës suaj emocionale përderisa zhvilloni edhe inteligjencën tuaj kognitive nënkupton jetën e suksesshme në punë, ngritjen e shëndetit fizik dhe mental, si dhe arritje e kualitet më të madh në marrëdhëniet me të tjerët.
Psikologët kanë zbuluar dhe ndarë inteligjencën në tri grupe kryesore:
1. inteligjenca abstrakte (aftësia e të kuptuarit dhe udhëheqja me shfrytëzimin e simboleve verbale dhe matematikore).
2. inteligjenca konkrete (aftësia e kuptimit dhe udhëheqja me objektet)
3. inteligjenca sociale (aftësia e kuptimit të njerëzve dhe lidhshmëria me ta).
Inteligjenca emocionale (EI) i ka rrënjët në konceptin e "inteligjencës sociale" të cilën për herë të parë e ka identifikuar E. L. Torndike në vitin 1920. Ndikimi i këtij koncepti në kulturën e gjerë dhe në shoqërinë akademike prej atëherë ka qenë i shpejtë dhe i gjerë.
Sikur që dimë të gjithë, emocionet janë pjesë themelore e asaj që vërtetë jemi dhe luajnë rol të rëndësishëm në marrëdhëniet me të tjerët. Ato nuk mund të tejkalohen. Por, shumica prej nesh është e orientuar tradicionalisht në 'emocionet t'i lërë te shtëpia' në bindje që duhet, që të jemi më efektiv, të gjitha planet tona dhe vendosjet t'i bazojmë vetëm në inteligjencën e "ftohtë" dhe logjike.
Në realitet, ky qëndrim garanton që emocionet e shtypura të ndizen, të shkaktojnë ngritjen e përleshjeve dhe të ndikojnë negativisht në disponimin e individit. Por, çfarë nëse njohuritë tona për emocionet vazhdojmë t'i përhapim bashkërisht, si një "lloj të dytë të inteligjencës", jashtë mendjes dhe logjikës?
Mund të thuhet se distanca më e madhe, është distanca në mes mendjes (IQ) dhe zemrës (EQ).
Le të vërejmë disa çështje dhe tema të rëndësishme në lidhje me inteligjencën emocionale.

Ç'është EI?

Kur Satovey dhe Mayer në vitin 1930 e kanë definuar termin "inteligjencë emocionale" , kanë qenë të vetëdijshëm për hulumtimet e mëparshme të aspektit kognitiv të inteligjencës. Inteligjencën emocionale e kanë definuar si 'formë të inteligjencës sociale e cila përfshin aftësinë e njohjes së emocioneve vetanake dhe të tjerëve, dallimin e të njëjtave dhe shfrytëzimi i informacioneve të dhëna gjatë mendimit dhe veprimit.
Esther Orioli dhe Robert Cooper kanë theksuar përpjekjen që të shpjegojnë EI: EI është shumë më tepër se sjellja e "bukur" ndaj të tjerëve. Kjo është aftësi që të ndiejmë, kuptojmë dhe me sukses të praktikojmë fuqinë dhe mundësinë e emocioneve si burim i energjisë, informative, kreativitetit, besueshmërisë dhe afërsisë'.
Mundësia e dytë e definimit të EI është aftësia që të ndiejmë dhe shfrytëzojmë emocionet për "vetëudhëheqje" të suksesshme dhe veprim në kahet pozitive në ndërmarrëdhëniet tona.

Përse na nevojitet EI?

Reaksionet emocionale paraekzistuese të EI-së sonë janë çelës kah shëndeti më i mirë, në përjetimin më të madh të lumturisë dhe afërsisë, në arritjen e udhëheqjes më të fuqishme, vizionit më të qartë, suksesit më të madh, qëllimeve më të larta, përhapjes e fuqisë dhe energjisë sonë, përparimin më të madh të gjërave, sigurimi i marrëdhënieve të shëndosha dhe perceptimit të hollësishëm si dhe në fund në arritjen e kënaqësisë më të madhe.
Këto reflekse emocionale, rrallë të vetëdijshme, por të fuqishme motivojnë vendosmërinë tonë.
EI nevojitet që të realizojmë fuqinë e emocioneve tona.

Cilat janë përparësitë e EI?

Në modulin e Golemanovit të EI ekzistojnë pesë hapa kyç (aftësi): vetëdija, vetëkontrolli, vetëmotivimi, empatia dhe ndërmarrëdhëniet e suksesshme, që secila nënkupton përmbledhje të aftësive të ndryshme. Nuk është e domosdoshme që të gjitha aftësitë të jenë të suksesshme, por dy janë aftësi kyçe, të domosdoshme: vetëdija emocionale dhe vetëvlerësimi preciz. Këto janë dy aftësi themelore në të cilat fillojnë të gjitha të tjerat.

VETËDIJA

Guri themelor ose themeli i EI është vetëdija. Kjo i vë në lëvizje aftësitë e tjera të EI. Vetëdija duhet të jetë në radhë të parë, sepse nëse nuk e njohim veten dhe nëse nuk dimë çfarë ndiejmë si do të dimë cilat janë nevojat e të tjerëve ose t'i kuptojmë të tjerët dhe të paramendojmë atë që ata ndiejnë?
Sa më tepër dimë për vetën, aq më tepër kemi mundësi të kontrollojmë dhe zgjedhim mënyrën si do të sillemi në situatën konkrete.
Tek vetëdija kemi të bëjmë me njohurinë për atë ku jemi momentalisht dhe ku dëshirojmë të jemi, kështu që të kemi dëshirë që të ndryshojmë për të arritur atje. Pa vetëdije emocionet mund të na verbojnë dhe të na lëvizin që ne ta bëjmë atë që nuk e dëshirojmë ose të bëhemi njerëz çfarë nuk dëshirojmë të jemi.
Për të qenë të vetëdijshëm duhet pasuar hapat vijues:
- Me mësuar dallimin në mes mendimeve dhe ndjenjave. Nëse dëshirojmë të njohim veten është shumë me rëndësi të dimë dallimin në mes të: "Unë mendoj" dhe "Unë ndiej".
- Gjatë ditës pyeteni veten se si ndiheni dhe mu në këtë rast bëhuni të sinqertë ndaj vetit. Nëse zemra u rreh shpejtë, jeni të skuqur në fytyrë dhe ju mungon ajri – këto rëndom janë shenjë për diç. Pyeteni veten: 'çfarë ndjenje fshihet prapa kësaj?' Emërtoni këtë ndjenjë – frikë, anksiozitet, dashuri, pasiguri.
- Bëhuni të hapur nda këshillave të të tjerëve. Miqtë dhe bashkëpunëtorët shpesh mund të na ndihmojnë të kuptojmë sjelljen personale.


VETËKONTROLLI

Përderisa si hap kah vetëdija dëgjojmë ndjenjat tona dhe mësojmë nga ato, vetëkontrolli është kontrolli dhe udhëheqja me këto ndjenja kështu që nga këto të ketë më shumë të mira se sa dëm. Vetëkontrolli krijon anën racionale dhe kohën që të qetësojmë ndjenjat kur është nevoja. Gjithashtu na ndihmon të veprojmë me qëllim, e jo në mënyrë impulsive.
Nëse veprojmë me qëllim, më parë do të mendojmë atë që themi: Ana tjetër e medaljes do të ishte me reaguar pa mendim e pastaj me ndie keqardhje për këtë. Ja disa këshilla që do t'ju ndihmojnë te vetërregullimi:
- Kontrolloni atë që i flisni vetes. Bëhuni të vetëdijshëm për këtë (kur i drejtohemi vetëvetes në mendime)
- Ndërmerrni përgjegjësinë për reaksionet tuaja emocionale në jetë. Kur ndieni se jeni të paparashikuar, pranoni fuqinë personale.
- Parashihni ndërprerësit "emocional" dhe përgatituni në udhëheqjen me reaksionet në këto.
- Secilën situatë irrituese formësojeni në "ushtrim të zgjidhjes së problemit". Kur ballafaqoheni me situatën e cila shkakton reaksion të padëshiruar emocional zvogëlojeni zemërimin tuaj ashtu që do të forcoheni në sjellje. Këtë formësojeni ashtu që sjellja të bëhet problem e jo personi në fjalë
- Shërbehuni me humor!
- Asnjëherë mos nënvlerësoni fuqinë e frymëmarrjes së thellë. Rritja e rrjedhës së ajrit kah truri zvogëlon tendosjen, qartëson mendimet dhe vepron në mënyrë relaksuese në psikë dhe trup. Gjithashtu ju ofron moment që të rivendosni mendimet para se të thoni diç apo të veproni.
- Largojeni veten nga kjo situatë dhe vazhdoni më tutje. Ekziston dobi e madhe nga vetëdistancimi i ndonjë situate të pakëndshme dhe orientoni energjinë tuaj në ndonjë aktivitet të ri. Kjo do t'ju ndihmojë që të ktheni perspektivën, të rrisni koncentrimin dhe të riorganizoheni.



VETËMOTIVIMI

Vetëmotivimi është orientim i fuqisë së emocioneve tona kah qëllimi i cili do të na motivojë dhe inspirojë. Ky edhe është një paramendim se si e realizojmë një qëllim dhe një ndërmarrje e të gjithë hapave të nevojshëm për të arritur tek ai.
Disa mënyra të cilat do ta përmirësojnë motivimin tuaj:
- Bëhuni të vetëdijshëm për mënyrën me të cilën i shpjegoni vetes lëshimet tuaja në jetë… qëndroni real. Kuptoni që mund të kontrolloni dhe zgjidhni çfarë do të mendoni dhe ndieni. Rriteni këmbënguljen tuaj ashtu që gjithnjë të jeni të vetëdijshëm për qëllimin në jetë. Të keni parasysh qëllimin dhe bëhuni këmbëngulës ashtu që të mund të jeni të kënaqur në arritjen e fundit të suksesshëm të çdo gjëje që keni filluar.
- Anoni kah ajo që të arrini gjendje "fluturuese" derisa punoni në projekte.
- Meditoni!
- Në mënyrë konstante (permanente) mësoni! Kërkimi i diturisë do të ndërtojë fuqinë tuaj. Do të jeni të vlefshëm dhe të gjithanshëm.

EMPATIA

Kur jemi bërë të sinqertë dhe kur emocionet tona kanë qëllim, kjo do të thotë se erdhi koha që të lëvizim kah jashtë. EI është lëvizje kah ndjenjat tona si dhe lëvizje kah ndjenjat e atyre që janë rreth nesh. Kjo d.m.th. me u përgjigjur realisht në ndjenjat e të tjerëve, me kujdes dhe me mëshirë.
Empatia d.m.th. me qenë në mundësi të shikojmë problemin nga perspektiva e personit tjetër.
Mirësia është me qenë i vetëdijshëm ndaj ndjenjave të njerëzve tjerë, përderisa nuk dimë se ato janë ndjenjat e tyre e jo tonat. Empatia fillon me dëgjim. Kjo d.m.th. vendosje e marrëdhënieve me njerëzit. Empatia është ngjitës i cili do të lidhë një grup që të bashkëpunoj me sukses. Disa prej teknikave për përparimin e empatisë janë:
- Kujdes në treguesit joverbal si dhe në ata verbal. Hulumtimet tregojnë që fjalët përbëjnë vetëm 7% të komunikimit. Toni dhe shpejtësia e të folurit përmbajnë 38% të mesazhit, ndërsa 55% mbetet e pafolur dhe zbulohet nëpërmjet të folurit të trupit, siç janë qëndrimi, kontakti me sy, shprehjet e fytyrës etj.
- Ndani ndjenjat tuaja me të tjerët dhe bëhuni të sinqertë. Komunikimi i mirë udhëheq kah besimi.
- Mesazhet tuaja të folura dhe të pafolura duhet të jenë të njëjta. Mendoni atë që flisni për të mbajtur atë që bëni. Kjo tregon se jeni të sinqertë apo autentik, për çfarë ndërtoni besimin.
- Kurdo që të keni mundësinë, shkoni rrugës së lehtë. Ekzistojnë shumë mënyra që të tregohet mundimi ose kritika. Mund të jeni të sinqertë dhe të kritikoni por në mënyrë të bukur, që gjithashtu e rrit besimin. Kritika konstruktive rrit aftësinë.
- Mundohuni të vëreni situatën nga perspektiva e personit tjetër. Empatia është të paramendoni si do të ishte të jesh në lëkurën e tjetrit. Ne duhet besuar që secili bën atë që është më e mira, duke pasur parasysh atë që momentalisht ka në dispozicion.

NDËRMARËDHËNIET E SUKSESSHME

Mbizotërimi i aftësive të vetëdijes, vetëkontrollit, vetëmotivimit dhe empatisë udhëheqë kah mjeshtëria e mbajtjes së ndërmarrëdhënieve të suksesshme me njerëzit dhe me qenë në mundësi që të mbahemi dhe të udhëheqim me emocionet e të tjerëve. Me mjeshtri të larta sociale udhëheqësit janë komunikuesit dhe kolaboristët më të mirë.

DISA TEKNIKA TE EI ME TË CILAT DO TË KEMI MARRËDHËNIE MË TË MIRA NË PUNË

- Ndani epshin dhe entuziazmin tuaj ndaj punës suaj dhe vizionit të organizatës suaj – kjo është infektuese! Të keni vizionin në atë formë që hovin tuaj ta përcillni ndaj një projekti ose qëllimi.
- Krijoni atmosferën inspirative të punës. Nëse tregoni sinqeritet, besim dhe nëse e çmoni ekipin tuaj, mund të japë kontribut maksimal.
- Hyni në "brainstormiua" kreativ (kur njerëzit prezent hynë në projekt, paraqesin të gjitha idetë të cilat u vinë ndërmend pa marrë parasysh se a janë ato të realizueshme apo jo. Çdo gjë merret për bazë). Kjo jo vetëm që është e mirë për gjetjen e ideve tërësisht të reja, por edhe vetë procesi rrit miqësinë dhe besimin në mes anëtarëve të ekipit. Kjo mund ta lehtësojë punën kah bashkëpunimi i ardhshëm për shkak të lidhjes kreative e cila realizohet.
- Bëhuni të përgatitur që të udhëhiqni dhe ndihmoni të tjerët, por gjithashtu që të tjerët t'ju ndihmojnë dhe të udhëheqin me ju. Kjo është njëra prej aftësive më të rëndësishme në vendin e punës. Ashtu si ndani dhe transmetoni diturinë tuaj dhe aftësitë me anëtarët tjerë të ekipit, ju ushqeni edhe gjeneratën e ardhshme. Por, nëse lejoni që dikush t'ju mësojë, tregoni se merrni parasysh edhe idetë tjera dhe që "nuk dini çdo gjë".


KONKLUDIM

Aftësitë e EI, ato të kthyera kah ne dhe ato ndërnjerëzore, kanë rëndësi enorme për jetën tuaj dhe paraqesin një inteligjencë tjetër. Këto janë mjet që të formësojnë kuptimin e termeve kryesore siç janë dashuria, suksesi dhe lumturia. Është argumentuar që EI është më e rëndësishme se QI (aftësitë teknike) gjatë përcaktimit të suksesit në jetë. Për dallim prej QI-së, i cili është i pandryshueshëm, njerëzve u duhet që ta përmirësojnë vetëdijen për veten dhe tjerët, të krijojnë bashkëpunim dhe harmoni.
Në praktikë, gjithashtu u ndihmon njerëzve të bëhen të vetëdijshëm për mundësitë e tyre, për burimet e fuqisë dhe kreativitetit të tyre dhe që me vetëdije të zgjedhin reaksionin më efektiv në situatën e dhënë, e jo që të reagojnë vetëm në mënyrë impulsive
__________________