Inteligjence artificiale: rrjetat neurale.

--------------------------------------------------------------------------------

Inteligjence artificiale: rrjetat neurale.
Ekzistojne disa forma te inteligjences artificiale. Nje nga me te suksesshmet jane rrjetat neurale. Keto bazohen ne llogaritjet paralele dhe jane sot nje fushe e ethshme kerkimi.

Mundesite e perdorimit jane te shumta. Vetem per te permendur dy raste jane parashikimi i bursave dhe kampionatet robotike te futbollit (Robocup). Ne rastin e pare te dhenat e bursave per nje kohe te gjate (psh nje vit) injektohen ne hyrje dhe rrjeta meson te parashikoje gjithmone e me sakte ndryshimet e cdo ndermarrjeje. Pas kesaj programi mund te parashikoje si do shkoje bursa per disa ore ose dite. Ekziston te pakten nje program commercial qe ben parashikimin e burses. Ne rastin e dyte behet fjale per lojtare futbolli qe ngjajne me robote te vegjel, rreth gjysem metri, te cilet luajne ne nje fushe disa metrash. Ekzistojne kampionate boterore te ketyre roboteve te cilen jane teresisht autonome.
Edhe njohja e germave nga nje faqe e skanuar behet shpesh me OCR, Optical Character Recognition.

Po cfare jane saktesisht rrjetat neurale?
Do duheshin libra per te folur ne detaje mbi to dhe mund te shkruaj ne te ardhmen mesazhe te tjera. Ketu do spjegoj vetem disa gjera te pergjithshme sa per t'ju informuar mbi teknologjite e fundit te inteligjences artificiale.
Rrjetat nerale imitojne ne menyre te thjeshtuar principet fiziologjike te trurit te njeriut. Pra ka disa neurone qe lidhen me njera tjetren me ane te sinapseve. Cdo sinaps dergon impulset nga nje neuron tek tjetri. Nga ana tjeter cdo impuls qe dergohet nga nje neuron tek tjetri peshohet nga ky i fundit ne baze te rendesise qe ka kjo sinapse. Pra deridiku vleresohet forca e lidhjes mes dy neuroneve me ane te "peshimit" te lidhjes. Per detajet e rrjetave neurale do te flas me vone, nese dikujt i intereson. Duhet patur parasysh se eshte e domosdoshme njohja minimale e funskionimit te trurit dhe neuroneve reale per te kuptuar neuronet virtuale.
Ideja inovative ne kete drejtim eshte perllogaritja paralele. Ne konceptin tradicional te analitikes dhe kompjuterit ekziston nje fluks informacioni qe kalon ne disa stade. Nese mungon nje stad (psh memoria RAM ne kompjuter) atehere elaborimi ka falimentuar. Ndryshe nga kjo ide seriale rrjetat neurale imitojne nje paralelizem te perllogaritjes ku pikat fituese jane dy. Se pari mund te prishet nje neuron ose grup neuronesh pa kompromentuar te gjithe funskionimin. Kjo ngjan efektivisht me trurin tone. Se dyti, mund te gjehen solucione per probleme jo lineare. Pra se dyti mund te gjehen rregulla te brendshme ne nje bote kaotike ne dukje.

Rrjetat neurale perdoren si ne inxhinieri, per te realizuar software te fuqishem (njohjen e zerit te dikujt, diktimin e nje teksti ne kompjuter, njohjen e germave nga nje fotografi etj) ashtu edhe ne psikologji, per te imituar funksionimin natyral te trurit (rruga e dyfishte e shikimit, riprodhimi i neuroneve te lobit ocipital, riproshim i elaborimit audio qe ben truri ne zona te caktuara, etj). Ka patur tentativa per te krijuar software qe mund te japin diagnozen e nje pacienti ne baze te simptomave (pra te zevendesojne mjekun deridiku).

E gjithe kjo do te thote se ky sektor eshte me shume perspektive. Natyrisht qe universiteti shqiptar nuk para merret me keto gjera, sepse eshte teper mbrapa ne zhvillimin shkencor (te pakten kete pershtypje kam une).
Nese ju interesojne keto gjera mund te jap nje rezyme te pergjithshme mbi llojet e rrejtave neurale dhe eksperimentet qe behen neper bote. Natyrisht qe nuk do jete nje liber per te mesuar por eshte me mire se asgje. Mos harroni se duhet nje baze fiziologjie per te kuptuar ku konsiston imitimi i neuroneve.
__________________