Lidhja e Prizerenit

Lidhja e Prizerenit

VEPRIMTARIA DIPLOMATIKE E DELEGACIONIT T? LIDHJES SHQIPTARE N? PRANVER?N E VITIT 1879

Lidhja Shqiptare e Prizrenit, krahas organizimit t? veprimeve me arm? n? dor? p?rdori n? shkall? t? gjer? edhe veprimet diplomatike. Nj? vend t? r?nd?sish?m n? k?t? drejtim z? veprimtaria diplomatike q? zhvilloi delegacioni i Lidhjes Shqiptare n?p?r kryeqytetet e fuqive pjes?marr?se t? Kongresit t? Berlinit, n? muajt prill?qershor t? vitit 1879.
P?r shkak t? q?ndres?s s? vendosur dhe t? organizuar t? popullit shqiptar, deri n? praver?n e vitit 1879, nuk kishte qen? e mundur t? zbatoheshin vendimet e Kongresit t? Berlinit. Sido-mos i mpreht? ishte b?r? protalemi n? Jug, n? lidhje me p?rcaktimin e vij?s s? re kufitare greko-turke q? kishte rekomanduar Kongresi. Lidhja Shqiptare ishte shqet?suar thell?sisht nga fakti se qarqet shoviniste greke, nuk i fshihnin synimet ekspansioniste mbi gjith? vilajetan e Janin?s, n? t? cil?n popullsia shqiptare p?rb?nte pjes?n m? t? madhe dhe m? kompakte t? banor?ve t? saj. ?...n? sferat qeveritare (greke), raportonte ministri austriak n? Athin?, Konti Dubski, ushqehet d?shira p?r t'i dh?n? nj? shtrirje sa m? t? madhe"1 vij?s kufitare t? rekomanduar. Aneksimi i Shqip?ris? s? Jugut shihej si nj? ?garanci e sigurt p?r t? ardhmen (e helenizmit)".

P?rball? k?tij rreziku edhe n? Jug, ashtu si n? krahinat e tjera t? Shqip?ris?, n?n udh?heqjen e Lidhjes, po zhvillohej nj? veprimtari e fuqishme edhe e gjithanshme p?r t? kund?rshtuar me arm? shovinist?t grek?, bile edhe vet? Port?n, n? rast se ajo do t? b?nte qoft? edhe nj? l?shim t? vog?l lidhur me territoret shqiptare. N? protestat, thirrjet, memorandumet q? iu drejtuan Fuqive t? M?dha dhe Port?s s? Lart?, shprehej vendosm?ria e paepur e mbar? popullit shqiptar? p?r t? b?r? ?do sakrific? dhe p?r t? mbrojtur deri n? vdekje komb?sin? dhe trevat e tij jugore.

Duke vler?suar situat?n e krijuar, konsulli francez n? Selanik raportonte se ? ... shqiptar?t jan? shum? t? acaruar dhe i shpallin me krenari q?llimet e tyre p?r t? kund?rshtuar ?do lloj aneksimi" dhe se ? Greqis?do t?i duhet t? p?rballoj? nj? rezistenc? shum? serioze n? qoft? se ngul k?mb? n? pretendimet e sotme".2 Porta e Lart?, e interesuar p?r t? ruajtur t? pa prekura territoret e Perandoris?, megjith?se hyri n? bisedime me Greqin?, nuk donte t? merreshin si pik?nisje linjat e rekomanduara n? protokollin e 13-t? t? Kongresit t? Berlinit. Vendimet e Kongresit ajo nuk i quante t? detyrueshme dhe vij?n Kalamas?Selemvria, t? rekomanduar prej tij, e konsideronte t? papranueshme. Por, e paaft? p?r t'i b?r? ball? presionit t? Fuqive dhe p?r t'iu kund?rv?n? atyre, p?rpiqej t? p?rdorte si argument q?ndres?n e fuqishme t? shqiptar?ve. Nd?rsa qeveria greke ngulte k?mb? n? zbatimin e linj?s s? rekomanduar.

N? k?to kushte bisedimet e komisionit greko-turk q? u zhvilluan n? Prevez? n? muajt shkurt?mars, e q? u zvarit?n dit? t? t?ra, nuk mund t? jepnin e nuk dhan? asnj? rezultat.
Qarqet sunduese greke t? ndodhura p?rball? q?ndres?s s? vendosur t? Lidhjes Shqiptare dhe t? pak?naqura nga rezultati i bisedimeve k?rkuan nd?rmjet?simin e Fuqive n?nshkruese t? Traktatit me q?llim q? t? siguronin p?rkrahjen e tyre p?r aneksimin e tokave q? aspironin.
N? gjendjen e krijuar Lidhja nd?rmori hapa t? rinj dhe zhvilloi nj? veprimtari diplomatike intensive p?r t? ndikuar aktivisht n? favor t? ??shtjes shqiptare pran? Fuqive t? M?dha, dhe p?r t? krijuar nj? opinion publik bot?ror, i cili ishte mjaft i dezinformuar nga armiqt? e Shqip?ris?.

N? mars t? 1879-?s, mbledhja e Komitetit t? Lidhjes i Prevez?s vendosi t? d?rgonte nj? delegacion n? Evrop?, p?r t? mbrojtur t? drejtat dhe interesat e kombit shqiptar. I kryesuar nga udh?heq?si i Lidhjes Shqiptare dhe diplomati i shquar Abdyl Frash?ri, delegacioni n? muajt prill?qershor 1879 vizitoi krye-qytetet e pes? Fuqive t? M?dha, n?nshkruese t? Traktatit t? Berlinit (Rom?n, Parisin, Londr?n, Berlinin e Vjen?n) si edhe Stambollin. Si p?rfaq?sues i mbar? popullit shqiptar, ai mbrojti me guxim dhe vendosm?ri pran? kabineteve evropiane t? drejtat legjitime t? shqiptar?ve, t?r?sin? territoriale e paprekshm?rin? e Shqip?ris? dhe u deklaroi atyre se t? gjith? shqiptar?t, t? bashkuar si nj? trup i vet?m do t? luftonin n? rast se Evropa do t? lejonte aneksimin e nj? pjese t? vendit t? tyre nga ana e Greqis?, edhe sikur vet? Porta t? detyrohej ta pranonte k?t? aneksim.3

An?tar?t e delegacionit, megjith?se kishin marr? p?rsip?r nj? detyr? ?shum? t? guximshme nga t? gjitha pik?pamjet", e kishin p?r nder dhe ishin t? vendosur q? ta p?rmbushin misionin e diplomat?ve t? par? t? kombit shqiptar pa u dekurajuar. ?Ne do t? trokasim n? t? gjitha dyert, pa humbur zem?r"4 ? deklaronte Abdyl Frash?ri.

Nisja e delegacionit ndeshi qysh n? fillim, n? Prevez?, n? q?ndrimin negativ t? z?vend?s konsullit t? Franc?s si dhe t? konsullit austro-hungarez, t? cilit iu duk si ?arroganc?" dhe ?e habitshme"5 q? Lidhja po niste nj? delegacion p?r t? mbrojtur t? drejtat e kombit shqiptar.

Aksioni diplomatik i Lidhjes Shqiptare shkaktoi gjithashtu shqet?sim n? qarqet qeveritare t? Athin?s dhe n? Port?n e Lart?. T? dy pal?t reaguan dhe u p?rpoq?n p?r ta penguar veprimtarin? e delegacionit shqiptar.

Me insistimin e madh t? Athin?s, u nis nj? delegacion ?epirotas" n? po ato kryeqytete, si kund?rpesh? p?r t? luftuar p?r?apjet e misionit shqiptar dhe p?r t? neutralizuar efektin q? mund t? b?nte ai n? Evrop?.

Po k?shtu, Porta e Lart?, e vendosur n? politik?n e saj antishqiptare, p?r t? ruajtur t? paprekur sundimin e vet mbi Shqip?rin? dhe popullin shqiptar nuk mund t? pranonte q? ky t? p?r-faq?sohej nga dikush tjet?r p?rve? asaj, dhe aq m? tep?r q? shqiptar?t t? vepronin n? m?nyr? t? pavarur n? aren?n nd?rkomb?tare. Prandaj p?rpjekjet e delegacionit ajo i konsideronte si veprime ?t? pahijshme" dhe t? ?paarsyeshme". N? telegramet q? ministri i Pun?ve t? Jashtme t? Perandoris? Osmane u drejtonte ambasador?ve t? vet n? Rom?, Paris, Berlin, Vjen?, i porosiste t? vepronin n? m?nyr? t? till? q? p?rfaq?suesit shqiptar? ?t? heqin dor? nga misioni q? kishin marr? p?rsip?r".6

P?rpjekjet e Port?s s? Lart? p?r t? penguar veprimtarin? diplomatike t? Lidhjes n? aren?n nd?rkomb?tare, jan? nj? aspekt tjet?r q? hedh posht? pik?pamjet e asaj historiografie q? e paraqet Lidhjen Shqiptare si pjell? t? Port?s dhe nismat e saj si t? nxitura e t? organizuara nga ajo.

Me gjith? k?to pengesa, delegacioni shqiptar nuk u t?rhoq nga rruga e nisur, i nd?rgjegjsh?m se vet?m ai kishte t? drejt?n dhe ishte n? gjendje t? mbronte interesat m? jetike t? popullit shqiptar. ?Porta e Lart? flet si qeveri e cila ?sht? e lidhur gjer n? nj? far? mase me Traktatin e Berlinit" ? deklaronte Abdyl Frash?ri, nd?rsa ne ?kemi ardhur n? per?ndim me q?llim q? t? parashtrojm? gojarisht vendimin e nj? populli t? t?r?... e t'i japim t? kuptoj? Evrop?s se preferojm? t? vdesim t? gjith? me arm? n? dor? duke luftuar kund?r atyre q? duan t? pushtojn? vendin ton?".7 Kjo ishte p?rgjigjja q? p?rfaq?suesit shqiptar? i dhan? Port?s s? Lart?.

Misionin e vet delegacioni e zhvilloi n?p?rmjet memorandumit me shkrim q? iu dor?zoi kabineteve t? Fuqive t? M?dha dhe Port?s s? Lart?, si edhe me an? t? parashtrimit gojarisht t? k?rkesave shqiptare n? takimet me personalitete t? larta zyrtare t? tyre. N? k?t? memorandum, ngrihej z?ri i protest?s ndaj vendimeve t? padrejta t? Kongresit t? Berlinit, i cili kishte mohuar dhe c?nuar r?nd? t? drejtat e kombit shqiptar.

N? t? shpreheshin qart? n? em?r t? popullit shqiptar k?rkesat themelore t? l?vizjes: ruajtja e t?r?sis? tok?sore dhe njohja e kombit shqiptar, si nj? komb q? kishte luftuar p?r t? ruajtur atdheun e vet, komb?sin? e vet, gjuh?n dhe zakonet. ?Nj? komb kaq trim dhe kaq i lidhur me truallin e tij, thuhej n? memorandum, ? nuk duhet lejuar, t? sakrifikohet... pa asnj? arsye t? ligjshme".8 Duke k?rkuar nga Fuqit? e M?dha q? t? hiqnin dor? nga vendimet e padrejta t? Kongresit t? Berlinit, n? memorandum shprehej vendosm?ria e paepur e t? gjith? popullit shqiptar p?r t? mbrojtur me gjak atdheun dhe komb?sin? p?rball? rreziqeve q? i k?c?nonin.

N? fillim delegacioni i Lidhjes Shqiptare shkoi n? Rom?, ku u takua me kryeministrin si dhe me personalitete t? tjera politike.K?rkesat shqiptare gjet?n nj? far? p?rkrahje n? qarqet qeve-ritare italiane. Vet? kryeministri u pohoi atyre se pretendimet e padrejta t? Greqis? (mbi Epirin) nuk do t? merreshin parasysh.9 Ky pohim fliste p?r nj? kthes? n? politik?n italiane ndaj ??shtjes s? kufirit greko-turk, n? krahasim me q?ndrimin e mbajtur n? Kongresin e Berlinit, ku Italia jo vet?m kishte treguar ?simptoma aq t? ngrohta p?r Greqin?", por p?r m? tep?r ishte bashkuar me Franc?n n? p?rkrahje t? rivendikimeve greke. Tani ajo sugjeronte q? mbret?ria greke t? d?mshp?rblehej n? Tesali. Kjo kthes? padyshim nuk buronte nga ?d?shira e mir?" p?r t? njohur luft?n e popullit shqiptar p?r t? drejtat e tij komb?tare, por kishte t? b?nte kryesisht me interesat e Italis? n? Shqip?ri.

Nga informatat q? kishte marr? qeveria italiane ishte bindur se realizimi i pretendimeve greke do t? ndeshte n? nj? rezistenc? shum? t? ashp?r nga ana e shqiptar?ve, gj? q? do t? ?onte padyshim ?n? komplikacione t? r?nda", duke krijuar nj? gjendje shqet?suese p?r at?. Prandaj ajo ishte e interesuar, q? t? mos krijohej ?nj? situat? (e till?) nga e cila, Austria", rivalja e saj kryesore n? Ballkanin Per?ndimor, ?do t? p?rfitonte dhe me pretekstin e rivendosjes s? qet?sis? do t? okuponte edhe Shqip?rin?".10

Italia, duke e konsideruar shkat?rrimin e Perandoris? Osmane vet?m si ??shtje kohe, jo vet?m p?rpiqej t? evitonte vendosjen definitive t? Austris? n? bregdetin p?r karshi, por p?r t? realizuar n? t? ardhmen synimet e saj preferonte q? Epiri m? mir? t? mbetej n?n Perandorin?, se sa t? bashkohej dhe t? asimilohej nga nj? shtet tjet?r.

Megjithat?, Italia duke mos qen? n? gjendje t? luante nj? rol m? vete, dhe nga frika se mund t? izolohej krejt n? ?koncertin evropian", nuk mori asnj? angazhim zyrtar ndaj delegacionit. Ajo e p?rcolli at? me fraza t? p?rgjithshme se protestat e tij do t? merreshin n? konsiderat?, se ishte duke u biseduar ??shtja e nd?rmjet?simit t? fuqive, prandaj shqiptar?t nuk duhej t'u shkaktonin v?shtir?si Fuqive t? M?dha.11

Ndryshe nga ?'ndodhi me qarqet qeveritare, k?rkesat e drejta t? delegacionit t?rhoq?n v?mendjen e rretheve demokratike si dhe t? shtypit p?rparimtar italian, t? cilat ngrit?n z?rin n? mbrojtje t? t? drejtave t? kombit shqiptar dhe i b?n? thirrje qeveris? italiane q? t? mos bashk?punonte p?r t? shtypur nj? komb?si n? interes t? nj? tjetre.
Nga fundi i prillit delegacioni u drejtua p?r n? Paris. P?r p?rfaq?suesit e Lidhjes Shqiptare ishte e qart? se ato do ta kishin shum? m? t? v?shtir? realizimin e misionit t? tyre n? Franc?.

N? Kongresin e Berlinit ishte pik?risht p?rfaq?suesi francez Vadingtoni q?, n? p?rkrahje t? pretendimeve greke, kishte rekomanduar vij?n e lumenjve Kalamas?Selemvria si baz? p?r rregullimin e kufirit greko-turk. Edhe m? pas, Franca nguli k?mb? pran? Fuqive t? M?dha p?r t? v?n? n? veprim protokollin e 13-t? t? Kongresit, e p?r ta detyruar Port?n q? t? hynte n? bisedime me komisionin grek. Pasi bisedimet e komisionit n? Prevez? nuk dhan? rezultat, ajo jo vet?m shprehu gadishm?rin? e plot?, por edhe shpres?n se k?rkesa e Athin?s p?r nd?rmjet?simin e fuqive n? favor t? saj, do t? pritej me dashamir?si.12