Gramatika Pjesa X

Gramatika

--------------------------------------------------------------------------------

Num?rori


Num?ror? quajm? fjal?t q? tregojn? num?r dhe sasi t? caktuar qeniesh ose sendesh:
nj?, dy, tre, : dy f?mij? tri gra, kat?r burra, 20 metra

Fjal?t q? tregojn? radh? si: i par?, i dyt?, i dhjet?, t? cilat kan? kategorit? gramatikore t? mbiemrave, nuk do t? trajtohen si num?ror? po si mbiemra.

Num?ror?t p?rdoren p?r t? treguar :
- dat?n, vitin:
Me sa jemi sot ? - Me 28 N?ntor.
- nj? periudh? t? caktuar kohe:-
Kur ke q?n? n? Amerik? ? Nga 1990 deri m? 1997 .
- p?rmasa ose p?rqindje : 0,5 m, 50 p?rqind etj.
- notat n? shkoll? :
Cfar? more sot ? - Dhjet?.
-n? domino: kat?r-treshi, pes?-gjashta.

Kur p?rdoret me nyjen e p?rparme "t?" num?rori ka nj? kuptim p?rmbledh?s:
Erdh?n t? dhjetat.

Num?rori p?r t? mos p?rs?ritur edhe nj? her? emrin e dh?n? n? fjali ose p?r t? mos e z?n? n? goj? fare, p?rdoret i em?rzuar:
C't? b?nin ata tre kund?r dhjet?ve ?

Num?rtori p?rdoret i em?rzuar edhe n? veprime atematike:
Pesa te dhjeta hyn dy her?.
Rr?nja katrore e n?nt?s ?sht? treshi.

P?rdoret n? ?m?rtimin e viteve:
A an?tar shoqate i n?nt?dhjetekat?rshit.

Numrat nj?, dy, tre, em?rzohen me an? t? prapashtes?s -sh : nj?sh-i, dysh-i, tresh-i.

Num?ror?t jan? :
- fjal? t? parme: zero, nj?, dy, tre, kat?r etj.;
- fjal? t? p?rngjitura: nj?mb?dhjet?, dymb?dhjet?, tremb?dhjet? etj.;
- fjal? t? p?rb?ra: tridhjet?, pes?dhjet?, gjasht?dhjet?;
- lokucione: tridhjet? e nj?, pes?dhjet? e kat?r etj.

Num?ror?t n? p?rgjith?si nuk e kan? kategorin? gramatikore t? gjinis?: kat?r djem, kat?r vajza.
B?n p?rjashtim num?rori tre i cili e ka kategorin? e gjinis?: tre djem, tri vajza, por edhe nj?zet e tre djem dhe nj?zet e tri vajza.
Num?rori e ka kategorin? e gjinis? edhe kur ka kuptim p?rmbledh?s:
Sa djem erdh?n ? T? dy(t? tre).
Sa vajza erdh?n ? T? dyja(t? trija).
Ky dallim ruhet edhe kur num?rori tre/tri p?rdoret pa emrin p?rkat?s:
Sa djem ishin ? Tre.
Po vajza sa ishin ? Tri.

Num?ror?t kur tregohen si tregues t? emrave, marrin kategorin? gramatikore t? ras?s:


RASA ## Num?rori ++ +++ Mashkullore +++ Fem?rore
Em?rore## dy ++ ++ ++ t? dy +++ t? dyja
Gjinore ## i ,e, dyve ++ + i,e,t? dyve ++ i,e, t? dyjave
Dhanore ## dyve +++ + t? dyve ++ t? dyjave
Kallzore## dy +++ + + t? dy ++ t? dyja
Rrjedhore ## dyve +++ ++ t? dyve ++ t? dyjave
__________________