Fjalori informatik

Fjalori informatik

A
ADN - Advanced Digital Network Shqip: Rrjeti Digjital i Avancuar : ?sht? lidhje 56Kbps "leased-line" ose lidhje e kontraktuar.

AFP - Shqip: AFP (I) : Shkurtesa p?r AppleTalk Filing Protocol. Ky protokol p?rdoret nga makinat jo-Apple p?r t'u lidhur n? rrjeta dhe servera AppleTalk. AFP over TCP/IP lejon lidhjen n? AFP server? p?rmes TCP/IP rrjetave....

AI - Shqip: IA (I) : Inteligjenca Artficiale - fush? e shkencave kompjuterike q? ka t? b?j? me simulimin e t? menduarit, emocioneve e t? mesuarit n?p?r makina kompjuterike. Inteligjenca artificiale bazohet n? t? m?suarit e makin?s,...

algorithm - Shqip: algorit?m : Procedur?, formul? apo skem? e instruksioneve t? nj?pasnj?shme (t? fundme) p?r t? zgjidhur nj? problem t? caktuar. K?to instruksione, p?rkthehen n? gjuh? p?rkat?se programuese n? m?nyr? q? problemi t? zgjidhet praktikisht....

Alpha - Shqip: Alpha (I) : Procesori Alpha ?sht? RISC arkitektur? e zhvilluar nga Digital. Gati gjith sistemet operative t? njohura punojn? n?n Alpha. UNIX, Windows, Linux, BSD dhe AmigaOS jan? shembuj t? OS q? punojn? n?n Alpha....

ALU - Shqip: ALU (Arithmetic Logic Unit) - ?sht? nj?sia e procesorit q? b?n kalkulimet aritmetike (mbledhja, zbritja etj), logjike (AND, OR, NOT etj) si dhe operacione t? ngjajshme.

AND - Shqip: AND : Lloj i der?s (gate) logjike rezultati ?sht? 1 vet?m at?her? kur dy hyrjet jan? 1, nd?rsa ?sht? 0 p?r gjitha tjera mund?sit? tjera.

ANSI - Shqip: ANSI : American National Standards Institute ?sht? organizat? private jo-profitabile p?r standarde e cila krijon standarde p?r l?mi t? ndryshme p?r industri n? SHBA. Kjo u themelua n? vitin 1918 dhe ?sht? an?tare e ISO dhe IEC....

AO-DVD - Shqip: AO-DVD : Articulated Optical Digital Versatile Disc lejon vendosjen e m? shum? sh?nimeve n? disqet optike duke lejuar ruajtjen e deri m? 40 - 100 her? m? shum? sh?nimeve me transferi 5 - 30 her? m? t? shpejt? sesa DVD-t? e sot?m....

AoE - - Shqip: AoE : ATA over Ethernet ?sht? protokol i hapur i parashikuar p?r transmetimin e komandave p?r disqe ATA p?rmes Ethernet. AoE ?sht? shtres? e cila q?ndron mbi Ethernet dhe e cila i mbyll? (Ang: encapsulate) komandat e ATA n? korniza Ethernet.... ....

AP -, Shqip: AP (I) - Shkurtesa p?r Access Point, pajisje harduerike ose softuer n? kompjuter q? luan rolion e hub-it p?rmes t? cilit ?sht? e mundur lidhja n? LAN. AP jan? pika ku shfryt?zuesi lidhet me LAN n? komunikime patela....

AppleTalk - Shqip: AppleTalk : Arkitektur? p?r LAN e nd?rtuar p?r Apple makina dhe printer laserik. AppleTalk p?rkrah? skem?n e kabllave p?r Apple LocalTalk, Ethernet dhe IBM Token

ARP - Shqip: ARP : Address Resolution Protocol- Protokol i rrjetave q? p?rdoret p?r t'a gjetur MAC adresen e nj? makine ne rrjet? p?rmes IP adres?s. ARP k?rkesa d?rgohet n? rrjet? dhe makina q? ka IP adres?n e duhur,.. .

ASCII - Shqip: ASCII : American Standard Code for Information Interchange. ?sht? kodi numerik standard q? ka p?rdorimin m? t? madh n? shkencat kompjuterike. Kjo skeme standarde e asocon vler?n numerike (integer) p?r shkronja (t? vogla e t? m?dha),... .

assembler - Shqip: asembleri : Program i cili kompajllon programet t? shkruara n? gjuh?n asembli dhe i shnd?rron n? kode apo gjuh? t? makin?s, pastaj makina mundet t? ekzekutoj instrukcionet t? cilat ju kan japur nga programeri. Motorola ka qipa t? ndrysh?m q? mund t? programohe... .

assembly - Shqip: asembli : ?sht? gjuh? pak me e lart? n? nivel se sa gjuha e makin?s. Me an? t? gjuh?s asembli ju mund t? jepni instrukcione q? kan? m? shum? lidhje me gjuh?n angleze se sa me at? binare. P?r shembull p?r t? rruajtur akumulatorin A n? adres?n 0000 t? memories n... .

B

bandwidth - Shqip: brezi i gj?r?sis? : Bandwidth - ?sht? tregues i mund?sive t? rrjetit. Bandwidth paraqet numrin i cili tregon se sa t? dh?na mund t? barten nga pika A n? pik?n B mrenda intervalit kohor. Nj?sia e bandwidth ?sht? bit p?r sekond? q? shkruhet bps.... .

BCD - Shqip: BCD : Binary Coded Decimal - Sistem numerik ku ?do num?r decimal (0 - 9) paraqitet me an? t? 4 bitave. Psh. numri 21 n? BCD ?sht? 0010 0001. .

BIND - Shqip: BIND (I) ?sht? shkurtes? p?r Berkeley Internet Name Domain. BIND ?sht? paket? softwer-ike apo baz? e t? dh?nave, q? p?rkrah apo ?sht? pjes? e DNS (Domain Name Server) dhe ka tre komponente kryesore: DNS server,... .

biodegradable - Shqip: biodegraduese : Shprehja biodegraduese p?rdoret p?r prodhime apo gj?ra t? cilat kan? aft?sin? p?r t'u zb?rthyer n? m?nyr? t? sigurt dhe shpejt?, p?rmes metodave biologjike, n? materialet themelore natyrore. K?to prodhime mund t? jen? t? ngurta apo l?ng?ta.... .

biomimetic - Shqip: biomimetika : ?sht? p?rshkrim i gjer? i proceseve apo sistemeve inxhinierike t? cilat e imitojn? bot?n biologjike. Kjo shprehje s? pari ?sht? shfaqur n? biokimi nd?rsa sot i'u aplikohet shum? fenomeneve kimike dhe mekanike.... .

BIOS - Shqip: BIOS : Shkurtesa p?r Basic Input Output System. BIOS ?sht? i nd?rtuar n? makin? dhe p?rmban programin/kodin t? nevojsh?m p?r nisjen e makin?s. BIOS kontrollon tastatur?n, ekranin, disqet, komunikimet serike (serial) dhe gjera tjera var?sisht nga prodhuesi.... .

bit - Shqip: bit : ?sht? shkurtes? p?r Binary Digit. Kjo ?sht? nj? vler? binare pra 1 ose 0. Gjithashtu ?sht? nj?sia m? e vog?l prej t? cilave gjitha nd?rtohen. Bitat p?rdoren p?r matjen e gjer?sis? s? shk?mbimit t? informatave apo mas?s s? shk?mbimit.... .

black hole - Shqip: vrim? e zez? : ?sht? koncentrim i madh i mas?s n? nj? vend q? b?n ritjen e forc?s gravitacionale aq shum? sa q? nuk lejon asgj? t? del nga ajo e nj?koh?sisht as drit?n. Vrimat e zeza kan? madh?si t? ndryshme,... .

Blu-ray - Shqip: Blu-ray : apo Blu-ray Disc (BD) ?sht? emri i gjenerat?s s? re t? disqeve optike t? zhvilluara nga 13 prodhuesve t? elektronik?s dhe kompjuterave si Dell, Hitachi, HP, LG, Mitsubishi, Panasonic, Pioneer, Philips,... .

Bluetooth - Shqip: Bluetooth : Bluetooth ?sht? teknologji patela q? p?rdoret p?r komunikim mes makinave n? distanca t? vogla, zakonisht rreth 10 m (transmetimet deri n? 1 km jan? arritur gjithashtu!). Bluetooth p?rdor spektrin 2.4 GHz p?r t? lidhur makinat me shpejt?si 1 Mbps.... .

BNF - Shqip: BNF : ?sht? shkurtes? p?r Backus-Naur form. BNF ?sht? metasintaks? q? p?rdoret p?r t? paraqitur gramatik?n pa kontekst (Ang: context-free grammars). BNF paraqet sintaks?n (gramatik?n) e nj? gjuhe programuese,... .

BOOTP - Shqip: BOOTP : Shkurt p?r Bootstrap Protocol. Ky protokol ofron korniz?n p?r bartj?n e informatave konfiguruese n? makina "pa tru" t? lidhura n? rrjeta TCP/IP. BOOTP protokoli lejon makin?s kliente t? zbulon IP adres?n e vet,... .

bot - Shqip: bot : (I)Shkurtesa p?r robot, programe t? cilat k?rkojn? informata n?p?r internet. Makinat k?rkuese si Lycos dhe Google p?rdorin bot-a.(II)N? terminologjin? e lojrave personazhet e shtuar n? lojr?n kompjuterike t? dizajnuar t? z?vend?sojn? lojtarin e... .

BSD - Shqip: BSD : ?sht? shkurtes? p?r Berkley Software Distribution. Kjo ?sht? nj? UNIX shp?rndarje e krijuar nga grupi p?r hulmtim t? sistemeve kompjutorike i Universitetit t? Kalifornis? n? Berklli (ang. Univerisity of California at Berkley).... .

Bus - Shqip: Bus: (I) Bus ?sht? rruga n?p?r t? cilen kalon informata apo sinjali elektrik. Bus ?sht? e ndertuar prej telave paralel. CPU, RAM, dhe t? gjitha I/O pajisjet jan? t? lidhura p?r Bus, dhe n? k?t? m?nyr?, k?to komponente harduerike komunikojn? mes veti n?p?... .

byte - Shqip: bajt : Nj?sia themelore e matj?s s? memories, kapacitetit dhe mas?s s? shk?mbimit t? sh?nimeve n? kompjuter. Nj? bajt p?rb?h?t nga 8 bita. Bajtat gjithmon? sh?nohen me B t? madhe, nd?rsa bitat me b t? vog?l. .
__________________
C

CD - Shqip: CD - Shkurtes? p?r Compact Disc. Ky disk optik me madh?si 12 cm mban sh?nimet e koduara n? formatin CLV, format i cili p?rdor?t p?r muzik? t? kualitetit t? lart? me proporcion z?/zhurm? 90 dB. Kapaciteti p?r sh?nime digjitale n? CD mund t? jet? 650 MB ose... .

CPU - Shqip: CPU - Shkurtes? p?r Central Processing Unit (sq. Nj?sia Qendrore Procesuese). CPU njihet edhe si procesor apo mikroprocesor dhe ?sht? p?rgjegj?s p?r ekzekutimin e instrukcioneve t? ndryshme. CPU konsiderohet truri i kompjuterit pasi q? n? t? b?hen pothuajs... .

Caltech - Shqip: Caltech - Shkurtesa p?r California Institute of Technology. Ky institut shkencor? ?sht? i njohur p?r zhvillime t? shumta n? fizik?, kimi, biologji, tektonik? dhe gjeologji, fizik? b?rthamore, teknologji aj?r - hap?sinore dhe astronomi.... .

carbon - Shqip: karbon - Elementi kimik Karbon ?sht? i pranish?m n? shum? p?rb?rje. Karboni ?sht? elementi i dyt? m? i p?rhapur n? Gjith?si. Ky element ?sht? nj? nga bazat e jet?s. Ekzistojn? pes? alotrope t? Karbonit: amorf, grafit,... .

CERN - Shqip: QEHB - CERN ?sht? shkurtes? p?r Centre Europ?en de Recherche Nucl?aire n? Gjuh?n Frenge q? p?rktheh?t n? Qendra Europjane p?r Hulumtime B?rthamore. CERN ?sht? themeluar me 1954 dhe ishte nj? nd?r projektet e para ku shtetet Europjane bashk?punuan me sukses ... .

CERT - Shqip: CERT - CERT ?sht? shkurtesa p?r Computer Emergency Response Team. CERT ?sht? e bazuar n? Software Engineering Institute t? Carenige Mellon Unviersitetit n? Pittsburgh, Pennsylvania, Sh.B.A. Kjo qend?r merret me raportimin e prekshm?rive si dhe me q?shtje tj... .

CGI - Shqip: CGI - Shkurtes? p?r Common Gateway Interface. CGI ?sht? teknologji q? p?rdoret n? web servera p?r t? ekzekutuar programe n? server dhe ta servoj? klientin me informatat e prodhuara. CGI ?sht? e krijuar q? t? jet? e pavarrur nga gjuha.... .

CISC - Shqip: CISC - Akronim p?r "Complex Instruction Set Computer". CISC ?sht? arkitektur? e procesor?ve q? p?rdor? instuksione t? m?dha dhe komplekse p?r t? kryer operacione t? ndryshme. Dizajni i CISC procesor?ve ?sht? m? i komplikuar.... .

clean room - Shqip: dhoma e past?r - Dhoma e past?r ?sht? ajo hap?sir? ku kualiteti i ajrit, temperatura dhe lag?shtia jan? t? kontrolluara n? nivel shum? t? lart?. Q?llimi i k?saj ?sht? mbrojtja e pajisjeve dhe materialeve t? ndieshme nga "ndotja".....

clock speed - Shqip: masa e shpejt?sis? - Clock speed e kompjuterit sh?rben p?r sinkronizimin e gjitha komponenteve t? makin?s. Masa e shpejt?sis? p?rb?h?t nga cikli (apo nj? val? e sinjalit). Pra sinjali n? shpejt?si 100 MHz ka 100 milion cikla n? sekond?.... .

CLV - Shqip: CLV - CLV ?sht? shkurtes? p?r Constant Linear Velocity. Ky format p?rdoret n? CD p?r t? mbajtur konstante mas?n e leximit t? bit - ave nga CD. ?sht? e ditur q? pikat m? larg? qendr?s s? CD kan? shpejt?si m? t? madhe sesa ato m? af?r qendr?s.... .

cm - Shqip: cm - Nj?sia metrike centimeter apo cm q? ?sht? nj? e 100 e 1 metrit. .
CMOS - Shqip: CMOS - Shkurtes? p?r Complimentary Metal Oxide Semiconductor. CMOS ?sht? nj? lloj i gjer? i gjys?mp?r?uesve. CMOS mund t? jen? qarqe NMOS (polaritet negativ) ose PMOS (polaritet pozitiv). CMOS p?rdoren zakonisht n? makina dor?mbajt?se dhe ato q? punojn? me ... .

compiler - Shqip: kompiluesi - ?sht? program i cili i dekodon instrukcionet t? japura nga programeri dhe i kthen ato n? gjuh? t? makin?s, t? cilat shnd?rrohen n? objekte kodore dhe mund t? ekzekutohen kurdo q? nevojiten. Kompiluesi e lexon kodin burimor (source code) dhe i organiz... .

concentrator - Shqip: koncentrator (I) - Koncentratori ?sht? nj? lloj i multiplexor - it q? kombinon kanale t? ndryshme n? nj? medium transmetues ashtu q? kanalet individuele mund t? p?rdoren n? t? njejt?n koh?. P.sh. ISP - t? p?rdorin koncentrator?t p?r t? bashkuar lidhjet telefonika p?r ... .

constellation - Shqip: yll?si - Yll?si ?sht? formacion i yjeve n? qiell i em?rtuar pas personave, shtaz?ve apo objekteve (zakonisht nga mitologjia ilire/kelte/greke/romake). Astronom?t p?rdorin yll?sit? p?r t? caktuar pikat n? hap?sir?.... .

controller - Shqip: kontroller - Kontrolleri ?sht? pajisje q? rregullon transferin e sh?nimeve nga nj? kompjuter n? pajisje periferike ose anasjelltas. Disqet, tastaturat, ekranet, shtyp?sit kan? nevoj? p?r kontroller. Zakonisht kontrolleri nd?rtohet nga nj? qip i vet?m.... .

CPRM - Shqip: CPRM - CPRM ?sht? shkurtes? p?r Content Protection for Recordable Media. Ky ?sht? nj? mekaniz?m p?r kontrollimin e kopjimit, l?vizj?s dhe fshirj?s s? materialit digjital n? makin? si PC ose lexues digjital t? muzik?s.... .

CRC - Shqip: CRC - Akronim p?r "Cyclic Redundancy Check". CRC ?sht? metod? p?r t? kontrolluar n?se informatat jan? tranmetuar pa u d?mtuar n?p?r mediume t? ndryshme. CRC numri gjenerohet para se informata t? transmetohet.... .

CSMA/CD - Shqip: CSMA/CD - Shkurtes? p?r "Carrier Sense Multiple Access/Collision Detection". Metod? e cila p?rdoret n? teknologjin? Ethernet, ku pajisjet mund t? ndajn? nj? medium fizik. Kjo realizohet p?rmesCarrier sense — ?do pajisje vazhdimisht shikon n?se mediumi ?s... .

CUPS - Shqip: Sistemi CUPS - CUPS ?sht? shtres? p?r shtypje (printing) n? sistemet e bazuara n? UNIX. CUPS ?sht? e zhvilluar nga Easy Software Products dhe ka p?r q?llim t? b?h?t standardi p?r nevoja t? shtypj?s. CUPS p?rdor Internet Printing Protocol (IIP) p?r menagjimin e dety... .

D

DVD Shqip: DVD / Kjo ?sht? shkurtes? p?r Digital Versatile Disc ose Digital Video Disc. DVD ?sht? disk optik me kapacitet t? lart? q? duket si CD. Kapaciteti i zakonsh?m p?r DVD ?sht? 4.7 GB. Ekziston gjithashtu standardi dy shtresor nj? an?sor me kapacitet prej 8.... .

DARPA Shqip: DARPA / DARPA ?sht? shkurtes? p?r Defense Advanced Research Projects Agency. Kjo paraqet nj? agjension t? Departamentit t? Mbrojtjes t? Sh.B.A. / ve q? ka p?rgjegj?si mbi zhvillimin e teknologjis? s? re q? ?sht? e parapar? p?r shfryt?zim ushtarak.... .